પાયાના સ્થાને સહકારી મંડળીઓનું મહત્વનું યોગદાન

ગુજરાત રાજ્ય પુરાભારત દેશમાં વિકાસનું રોલમોડલ બની રહ્યું છે. આ વિકાસમાં સૌ ગુજરાતીઓ ભાગીદાર છે. રાજ્ય સરકારની લઈને સહકારી મંડળીઓ સુધી સૌ કોઈ વિકાસના ભાગીદારો છે. એશિયાની સૌથી મોટી દૂધની ડેરી અમુલ પણ ગુજરાતમાં છે એ પણ ચરોતરનું ઘરેણું જ છે ત્યારે આ અમૂલ જેવી વિશ્વકક્ષાની બ્રાન્ડને પણ ચરોતરની દૂધ ઉત્પાદક સહકારી મંડળીઓએ જ વિશ્વકક્ષાનો દરજ્જો અપાવ્યો છે. કોઈપણ ઈમારતની મજબુતી પાયાથી જ નક્કી થાય છે. તેવી જ રીતે કેટલીય સંસ્થાઓ,યોજનાઓ કે કંપની સરકારમાં પાયાના સ્થાને સહકારી મંડળીઓનું મહત્વનું યોગદાન છે.ગુજરાત રાજ્ય માં આવી કેટલીય પ્રકારની સહકારી મંડળીઓ આવેલી છે. જે વિવિધ ક્ષેત્રે, વિવિધ કાર્યો સાથે સંકળાયેલી છે. સૌથી વધુ સહકારી મંડળી દૂધ ઉત્પાદક સહકારી મંડળીઓ છે જે ડેરી સાથે સંકળાયેલી છે. જે ગામના પશુપાલકો પાસેથી દૂધ લઈને ડેરી સુધી પહોંચાડીને પશુપાલકોને જરૂરિયાતની વસ્તુઓ વાજબી ભાવથી આપે છે. સાપ્તાહિક પગાર તેમજ બોનસ પણ આપે છે. જિલ્લાની જિલ્લા રજિસ્ટારમાં ૨૦૧૧ સુધી નોંધાયેલી સહકારી મંડળીઓ પર નજર કરીએ તો સૌથી વધુ દૂધ સહકારી મંડળી,  હાઉસીંગ સહકારી મંડળી, સેવા સહકારી મંડળી, પગાર કર્મચારી ધિરાણ ગ્રાહક સહકારી મંડળી, ૧૦૬ કો ઓપરેટીવ ક્રેડીટ સોસાયટી,  નર્મદા સિંચાઈ મંડળીઓ,ગ્રાહક સહકારી મંડળી, મજુર કામદાર સહકારી મંડળી,  જેવી મંડળીઓ આવેલી છે. ઉપરોક્ત મંડળીઓ પૈકી મોટાભાગની મંડળીઓ ખુબ સારી કામગીરી કરે છે. જ્યારે અમુક મંડળીઓનું માત્ર નામનું જ રજિસ્ટ્રેશન કરાવવામાં આવે છે. જે મંડળીના માધ્યમથી મોટા કોન્ટ્રાકટ મેળવવા, અને લાભના આશયથી જ કરવામાં આવતા કામો કરે છે. જેમાં સૌથી વધુ લાભ પિયત મંડળીઓ ઉભો કરી ખાટતી હોય છે. આ મંડળીઓ સિંચાઈ ખાતાના ઢાળીયા, નાળા અને કેનાલ રિપેરીંગ તેમજ કેનાલમાંથી પાણી આપવાનું કામ કરતી હોય છે.આ મંડળીઓમાં તો કેટલાય સભાસદો તો માત્ર નામના જ હોય છે. છતાં તે સભાસદોને નામે કેટલીય રકમ ફળવાઈ વાઉચરો બનાવી દેવામાં આવતા હોય છે. જ્યારે સિંચાઈ વિભાગમાંથી રાખેલા કામોમાં વ્યાપક ભ્રષ્ટાચાર આદરી બધુ સગેવગે કરવાની રજુઆતો પણ થતી રહેતી હોય છે. સહકારી મંડળી સભાસદોનો સર્વાગી વિકાસ થાય તેવી કામગીરી હાથ ધરે છે. સભાસદોમાં કરકસર, સ્‍વાશ્રય અને સહકારને ઉત્તેજન મળે તેવી કામગીરી કરે છે. ખેતી ઉત્‍પાદન, પશુ પાલન અને જીવન જરૂરીયાતની વસ્‍તુઓ તથા ગામોદ્યોગ ખીલવણી તેમજ ગ્રામ્‍ય કારીગરોને તેમજ નાના ધંધાદારીઓને ટુંકી તેમજ મધ્‍યમ મુદતનું ધિરાણ કરે છે. સભાસદોના જીવનના વિમા ઉતારવા, ખેતી ઓજારો ભાડે આપવા, ખેતી પાકોના સારા ભાવો મેળવી આપવા તે માટે ધીરાણ આપવું તેમજ ગોડાઉનની વ્‍યવસ્‍થા કરે છે. સભાસદ અને બીન સભાસદોને પંચાયતમાંથી કામો કોન્‍ટ્રાકટથી મેળવી કમીશન ઉપર સભાસદોને તેમજ બીનસભાસદોને રોજી પુરી પાડવાની કામગીરી કરે છે.

નોંધણી  સહકારી મંડળીની નોંધણી માટેની દરખાસ્‍ત તૈયાર કરી તાલુકા મારફતે જિલ્‍લા રજીસ્‍ટ્રારશ્રીને મોકલી આપવામાં આવે છે. જે યોગ્‍ય લાગે તો તેને મંજુર કરી સંસ્‍થાને જાણ કરે છે. પેટા કાયદા સુધારાની કામગીરી તેમજ ૧૦૬ ના કેસો બનાવવા તેની મંજુરી માટે મદદનીશ જિલ્‍લા રજીસ્‍ટ્રારશ્રીને મોકલી આપવામાં આવે છે. સહકારી પ્રવૃત્ત‍િમાં વધારેમાં વધારે જોડાય તે માટે લોક જાગૃત્ત‍િ આવે તેવી કામગીરી હાથ ધરવામાં આવે છે.

ગ્રામ્ય વિસ્તારની નીચે મુજબની સહકારી મંડળીઓનો નાંધણી ગુ.સ.મ.૧૯૬ર ની કલમ-૯ અન્વયે કરવામાં આવે છે. અને નોંધાયેલ મંડળીઓ નું રજીસ્ટર કલમ-૧૦ અન્વયે નિભાવવામાં આવે છે              ખેતી વિષયક પ્રાથમિક અર્થક્ષમ મંડળીઓ,  લેમ્પસ મંડળીઓ, સેવા સહકારી મંડળીઓ . ઔઘોગીક સહકારી મંડળીઓ વક્ષ ઉછેરક સહકારી મંડળીઓ ગળ મંડળીઓ મરધાં ઉછેર સહકારી મંડળીઓ મત્સ્ય ઉછેર સહકારી મંડળીઓ પિયત સહકારી મંડળીઓ ગ્રાહક સહકારી મંડળીઓ ફળ અને શાકભાજી ઉગાડનારાઓની સહકારી મંડળીઓ પગારદાર કર્મચારીઓની ધીરાણ અને ગ્રાહક સહકારી મંડળીઓ શ્રમયોગી મંડળીઓ. ગુજરાત સહકારી મંડળીઓ ૧૯૬૧ના અધિનિયમની કલમ-૧૩ અન્વયે ઉપરોકત પ્રકારની મંડળીઓના પેટા નિયમ સુધારા વધારાને મંજુરી આપવાની કામગીરી થાય છે. ગુ.સ.મં.૧૯૬૧ ના અધિનિયમની કલમ-૧પ અન્વયે ઉકત મંડળીઓના નામમાં ફેરફાર ને મંજુર કરવાની કામગીરી થાય છે. મંડળીઓનું એકત્રીકરણ તબદીલી, વિભાજન અથવા રૂપાંતરને મંજુરી આપવાની કામગીરી થાય છે. એકત્રીત કરેલી વિભાજન કરેલી અથવા રૂપાંતર કરેલ મંડળીઓની નોંધણી રદ કરવાની કામગીરી થાય છે. ફડચામાં ગયેલ મંડળીઓને પુનઃ જીવીત કરી આપવાની કામગીરી થાય છે. સહકારી મંડળીઓની વાર્ષિક સામાન્ય સભા બોલાવવા બાબત અથવા આવી સભા બોલાવવા ની મુદળત લંબાવી આપવાની કામગીરી થય છે.

ઉદ્દેશો અને કાર્યો

.* ગામ વિસ્‍તારની પ્રજાજનો સામુહિક રીતે સહકારી મંડળી દ્વારા કામગીરી કરીને આર્થિક સધ્‍ધરતા મેળવી શકે છે. *ગામના લોકો ૧૧ કે તેથી વધુ સભ્‍યો ભેગા મળીને સહકારી મંડળીની રચના કરી શકે છે. *મંડળીના નામે સામુહિક જવાબદારીની કામગીરી કરીને આર્થિક રીતે પગભર થઇને વિકાસના કાર્યો દ્વારા વિકાસ કરી શકાય છે. *મંડળીના પેટા નિયમો મંડળીના કામકાજના નિયમન માટે કરવામાં આવે છે. મંડળીના નિયમો તેની સામાન્‍યસભા વ્‍યવસ્‍થાસમિતિ અને મંડળીના અધિકારીઓને બંધન કરતા હોય છે. *મંડળીના પેટા નિયમો સહકારી કાયદા અને કાયદા હેઠળ ઘડાયેલા નિયમોથી વિરૂધ્‍ધના હોઇ શકે નહિ. *સહકારી કાયદાની કલમ-૯ મુજબ જીલ્‍લાના પંચાયત વિસ્‍તારના ગામોની સહકારી મંડળીઓની નોંધણી કરવામાં આવે છે.

કામગીરી

*સરદાર આવાસ

*પંચાયત ધર

*જમીન સંપાદન અને માળખાકિય સુવિધાનાકામો

*નિર્મળગુજરાત

*રાષ્ટ્રીય કુંટુબ સહાય યોજના.

*બી. આર.જી.એફ યોજના

ઔધોગીક તાલીમ વર્ગો

ક્રમ યોજનાનું નામ ઔધોગીક તાલીમ વર્ગો (૧) શિવણ તાલીમ વર્ગ :- (ર) મહિલા શિવણ તાલીમ વર્ગઃ- જી.દાહોદ ૧ યોજના કયારે શરૂ થઈ તા.૦૧/૦૬/૧૦ થી ૩૧/૦૫/૧૧ સુધી ૧ વર્ષ ૨ યોજનાનો હેતુ ગ્રામિણ યુવક.યુવતીઓ ને તાલીમ આપી ર્સ્વ રોજગારીની તકો ઉ૫લબ્ધ કરવી ૩ યોજના વિશે (માહિતી) ગ્રામ્ય વિસ્તારોમાં શિવણ તાલીમ વર્ગો ચલાવવામાં આવે છે દરેક તાલીમની મુદત ૧ વર્ષની હોય છે.તાલીમાર્થીને માસીક રુ.૧ર૫/- સ્ટાઈપેન્ડ ચુકવવામાં આવે છે. વર્ગ દીઠ ૧૫ વ્યકિત લાભ લે છે. આ યોજનાની વિસ્‍તૃત જાણકારી માટે તાલુકા કક્ષાએ વિસ્‍તરણ અધિકારી સહકારનો સંપર્ક કરવાનો હોય છે. ૪ યોજનાનો લાભ કોને આ યોજનાનો લાભ ધોરણ-૪,પાસ થી ઉ૫ર હોય તેવા તમામ ગ્રામ્ય વિસ્તારના ઇસમોને આ૫વામાં આવે છે ૫ યોજનાના લાભાર્થી માટે ઓછામાં ઓછુ ધોરણ ૪ પાસ અને ઉંમર ૧૪ થી ૩૦ વર્ષ

ડેરી સહકારી મંડળીઓ    જિલ્લા સહકારી મડળીઓમાં  દૂધ ઉત્પાદન, ખરીદી પ્રોસેસિંગ, અને માર્કેટિંગ સાથે સંકળાયેલ યુનિયનોની  નીચે યાદી થયેલ છે યુનિયનો  પશુ ઉછેર જેવી વિસ્તરણ સેવાઓ (કૃત્રિમ વીર્યસેચન) અને રસીકરણ અને મોબાઇલ ક્લિનિક્સ સહિત પશુ આરોગ્ય કવર પૂરી પાડે છે                    ગુજરાત  રાજ્ય (ભારત) દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન 1.અમદાવાદ જિલ્લો સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (ઉત્તમ ડેરી) 2.અમરેલી જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (અમર ડેરી)     3.ભરૂચ જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (Dudhdhara ડેરી)        4.ભાવનગર જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (Sarvottam ડેરી)     5.  બનાસકાંઠા જીલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (બનાસ ડેરી)  6. ગાંધીનગર જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (મધુર ડેરી) 7.જુનાગઢ જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (Sorath ડેરી)                              8.ખેડા જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (અમૂલ ડેરી)                              9. કચ્છ જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (Sarhad ડેરી)                             10.મહેસાણા જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ  11. પંચમહાલ જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (પંચામૃત ડેરી)                            12.સુરત જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (Sumul ડેરી)  13.સુરેન્દ્રનગર જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (Sursagar ડેરી) 14.વલસાડ જિલ્લા સહકારી દૂધ ઉત્પાદકો યુનિયન લિમિટેડ (Vasudhara ડેરી)                           15.એલ એન્ડ ટી લિમિટેડ (ફૂડ પ્રોસેસીંગ વિભાગ) જુનાગઢ દૂધ ઉત્પાદક  સહકારી ફેડરેશન (JMPCF) આ યોજના 'જુનાગઢ દૂધ ઉત્પાદકો' સહકારી ફેડરેશન (JMPCF) ને ટકવા અને તેને આ ત્રણ મુખ્ય બાબતો  છે.  . 1.સહકારી મંત્રી,પદ –2. JMPCF  વહીવટ  અને 3.અધ્યક્ષપદ માટે સ્પર્ધા . આ સર્વસંમતિ જાળવવા અને સંઘ પાસે જે રૂ. 6,500 કરોડરૂપિયા ભંડોળ અને  35 લાખ કરતાં વધુ દૂધ ઉત્પાદકો છે તેમની ઉપર અંકુશ જાળવી રાખવાનું જરૂરી છે. 1.25 કરોડ કરતાં વધારે મતદારો. સામે  એવી દલીલ કરી હતી.ચેરમેનની  ચૂંટણી માટે, GCMMF  નો દૂધ જથ્થો એક પ્રદેશ દ્વારા ઉત્પાદિત ના બનતાં દરેક પ્રદેશને અધિકારો આપવાની રજુઆત છે. તેથી, તે જુનાગઢ દૂધ ઉત્પાદન સાથે, સાંઘાણીજીને  103 મતો,મહેસાણાના વિપુલ ચૌધરીજી સાથે 133 મત અને બનાસકાંઠા ના મધુ શ્રીવાસ્તવ સાથે પાર્થી ભટોલજી (જેઓ હાજર ચેરમેન છે, )દરેકને તક શક્ય બને.  બરોડા ડેરી પણ તેમાં સામેલ થવા માંગે છે.. "JMPCF એ પહેલાથી જ રાજ્ય વિભાગની સહમતિથી  સહકારીપ્રવ્રત્તિ  આ શરૂ કરી દીધી છે" આ યોજના દૂધ ઉત્પાદકો અને બેકાર હીરા કામદારોને ફાયદાકારક છે.  એક અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે તે, "એક ખૂબ જ સભાન નિર્ણય હતો. જે સુરત, ભાવનગર, અમદાવાદના બેરોજગાર કેટલાક હીરા કામદારો ને ઉપયોગી  સાબિત થઈ શકે તેમ છે , જેમણે કૃષિ સાથે આજીવિકા માટે પશુપાલન અપનાવ્યું છે.છે. "તેથી ફેડરેશન સભ્યોને પણ લાભ થશે. દા.ત. મધર  ડેરી  દિલ્હી, નેશનલ ડેરી ડેવલપમેન્ટ (NDDB) બોર્ડ વગેરે મારફતે , દૂધની ચરબી 40 રૂ. કિલો દીઠ લઈને જે અહિં 230 રૂપિયા ચૂકવે તેનાથી  ઓછી કિંમતે  GCMMF જુનાગઢ જિલ્લાના દૂધ ખરીદે છે. આ અસંગતિનો લાભ દૂધ ઉત્પાદકો માટે કામ કરે છે. તે માટે --1. બલ્ક દૂધ ઠંડી, જનરેટર, ડમ્પ ટાંકી, બાઉલ સાથે ત્રાજવું પુરવઠા, કોમ્પ્યુટર સેટ, સ્કેન (વાયરસ) સ્ક્રબર, સૌર પાણી હીટર અનેદૂધની  ચરબી પરીક્ષણ મશીન / ઓટો જાતે.અને 2. વાર્ષિક જાળવણી અને સાથે કમ્પ્યુટર સિસ્ટમ અને ચરબી મશીનના વ્યાપક જાળવણી પાયે તોલવું વગેરે કામગીરી આસાનીથી સંભાળી શકે છે નિધિ રાવલ –જણાવે છે કે-------- જ્યારે હું જિલ્લા તપાસકર્તા અધિકારી તરીકે અમરેલી, ચલાલા હતી ત્યારે  મારી ભૂમિકા અને જવાબદારી  ચિલિંગ સેન્ટર, જુનાગઢ ડેરી, મધર ડેરી(NDDB દ્વારા સંચાલિત) ના  એક એકમ એક સબયુનિટની જ  હતી નીચે મુજબ છે: 1. MPI (દૂધ 'શુધ્ધિકરણ સંસ્થા) સંસ્થા અને ગ્રામવાસીઓ સાથે / દૂધ શુધ્ધિકરણ માટે બેઠક કરવી. 2. MPI માર્ગ ઠેકેદારો અને સહકારી કર્મચારીઓ, સુપરવાઇજર, વગેરે સાથે માર્ગ નિર્માણ 3. MPI વિકાસ મોનીટરીંગ  અંતર્ગતફેટ શુધ્ધિકરણ પછી  નાણાં  ચૂકવણી, વગેરે જેવા માપદંડ 4. આ દૂધ શુધ્ધિકરણ માટે ઊંચા મેનેજમેન્ટ દ્વારા આપવામાં ઊંચા ટાર્ગેટ્સ, મોનીટરીંગ, દૂધ જલધારા ક્ષમતા, MPI, વગેરે ચકાસવું 5. જાહેર બેઠકોમાં, નાના જૂથની રચના વગેરે સ્વરૂપમાં અસંતોષ થતાં સમજાવટ માટે સંબોધન. 6 સ્રોતના  અસરકારક ઉપયોગ અને તેના શ્રેષ્ઠ રીતે સંભાળ જવાબદારી   7 યોગ્ય અને અસરકારક માનવશક્તિ નું આયોજન 8. જિલ્લાના વિવિધ તાલુકા તાલુકા ના બ્લોક વિકાસ માટે સુપરવાઇજર ટીમ નુ આયોજનવિવિધ યોજનાઓના અમલીકરણ ઓટોમેટિક દૂધ કલેક્શન યુનિટ અને AMCU અને બીએમસી જેવી 10 નવી ટેકનોલોજી સ્થાપન (બલ્ક મિલ્ક કુલર) 9. SDPMCU ઓફ એ MPI સ્તર અને ડેરી અને MPI વચ્ચે સંબંધિત કાનૂની વિધિ પરિપૂર્ણકરી  અંતે (સ્માર્ટ કાર્ડ ડેટા પ્રોસેસર અને દૂધ કલેક્શન યુનિટ) સ્થાપન. જૂનાગઢ જિલ્લામાં વંથલી તાલુકામાં કાર્યરત ટીકર દુધ ઉત્પાદક સહકારી મંડળીની સાડત્રીસમી ર્વાિષક સાધારણ સભા યોજાઈ હતી. આ મંડળીને તાજેતરમાં ગુજરાત રાજ્ય સહકારી સંઘ દ્વારા કાયમી શિલ્ડ એનાયત કરાયો હતો.વંથલી તાલુકાથી રર કિ.મી. દુર આવેલા ગામમાં કાર્યરત ટીકર દુધ ઉત્પાદક સહકારી મંડળીની ગત તા.૩૦/૬ના રોજ ૩૭મી  વાર્ષિક સાધારણ સભા યોજાઈ હતી. મંડળીના પ્રમુખ રામશીભાઈ ભેટારીયાના અધ્યક્ષ સ્થાને મળેલી આ સભામાં મંડળીની અન્ય પ્રવૃતિનો અંગે ચર્ચા કરવામાં આવી હતી. આ સંસ્થા ખેડૂતોને રાસાયણિક ખાતરો, કપાસિયા ખોળ, મિશ્રદાણ, ઘી બીયારણ વગેરેનું વેંચાણ કરી તેમાંથી થતો નફો ઉત્પાદકોને બોનસ તરીકે ચુકવે છે. આ મંડળીના સભાસદોને મંડળીના ભંડોળમાંથી જુથ વીમો ઉતરાવે છે. પુર હોનારત, દુષ્કાળ, ધરતીકંપ, કારગીલ યુધ્ધ તેમજ ટીકર ગામના વિકાસના કામોમાં સંસ્થા સેવાકીય પ્રવૃતિ કરે છે. વાર્ષિક ૭૦ કરોડનું ટર્ન ઓવર મેળવતી આ મંડળીના સાધારણ સભામાં ઉપપ્રમુખ જમીનભાઈ ઠુંમર, ઓડીટર જીતેન્દ્રભાઈ સોલંકી સહિતના અગ્રણીઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતાં. ભેટારીયાએ જણાવ્યું છે કે સોરઠ જૂનાગઢ જિલ્લા સહકારી દૂધ મંડળીને ગુજરાત રાજ્ય સહકારી સંઘ દ્વારા કાયમી શિલ્ડ પ્રાપ્ત થયેલ છે. ઉપરાંત સૌરાષ્ટ્રભરમાં પ્રથમ નંબર મેળવી વિવિધ શિલ્ડો પ્રાપ્ત કર્યા છે.  જગદીશ મુલાણી—“ ૨૧મી સદીની સહકારી પ્રવૃત્તિ કેવી હશે? સહકારના સિદ્ધાંતો અને મૂલ્યો પર આધારિત સભાસદ સંચાલિત, વિકાસલક્ષી, સ્વાયત્ત, લોકશાહી સહકારી પ્રવૃત્તિ- તંદુરસ્ત ઉત્પાદનલક્ષી જીવન દ્વારા માનવી પર્યાવરણની સુરક્ષા કરી ગરીબી નિવારણ કરી રોજગારી પૂરી પાડી સામાજિક એક્તાનું ધ્યેય સિદ્ધ કરવા સહકારીઓ પ્રતિબદ્ધ બને એવી અભ્યર્થના....